इंद्रायणी...

इंद्रायणी...
का कोण जाने पण मला ही नेहमी गुढ वाटते
गुढ गर्भार उचंबळलेली घुसमटलेली
जणू काही सांगू पाहताहे...
शतकानुशतके सोसलेले आघात
पाहीलेले दाहलेले अनंत अनामिक क्षण
युगा न् युगाचा मुक प्रवास...

पाहिले असतील तिनं माऊलीचे हाल
त्या माथ्यावर कोसळणारे वखवखलेले हात
निवृत्ती न्याना सोपान मुक्ताईनं
ढाळलेले अश्रू फोडलेले टाहो
निष्पाप जिवांची होलपट वर्षानुवर्षे... समाधिनंतरही
ज्यांनी फेकलं शेण त्याच हातांना
माऊलीच्या नावानं जेवणावळी झोडून
थोबाड धुतानाही पाहिलं असेल...

तुका माझा खरा सांगाती इंद्राणीचा
तोच खरा पुत्र वांझोट्या पोटी रत्न
तुका जन्मला, तुका वाढला
इंद्रायणीत रोवून पाय
तुका आकाशाला भिडला...
हरखली असेल इंद्रायणी माय...
अन् धाय मोकलून रडलिही असेल
गाथांचे कलेवर लेवून...

पाहिले असतील सारे डाव, कट, कारस्थाने
त्यात अग्नीपुष्पासम फुलणारे तुक्याचे अक्षर अभंग
तुका संपविण्याचे सारे मार्ग व्यर्थ ठरलेलेही पाहिले असतील
पाहिला असेल रामेश्वर भटाचा तळतळाट, थयथयाट
तुका संपत नाही म्हटल्यावर केलेला विष्णूनामाचा गजर...
संपत नाही म्हणून बगलेत घुसून
म्हणे रामेश्वर भट... तुका विष्णू नाही तुजा ?
तुका इंद्रायणी नाही दुजा की...
तुका विष्णू नाही तुजा...
कोण विष्णू, कुठचा विष्णू...

जन्माजन्माची सांगाती, रक्तावाहीनी श्वासवर्धीनी
ठरली परक्याची परकी पोरकी
जरी सांभाळले डोहात अभंग उदरीच्या गर्भासारखे...
अन् तिच्याच काठी घुमतोय गजर...
तुका विष्णू नाही दुजा...

रडली असेल आतल्या आत
गलबलले असतील डोह न् डोह
एका डोळी तुका, दुजा डोळी न्याना
आठवांचे अनंत भार, सुख कमी दुखः फार

गदगदल्या अंतकरणी
आता तरी बोल दोन शब्द काही...
असा किती काळ बसू तुझ्या काठी
माते... तुझं मुकं दुखः झेलाया...
मी तुका नाही, न्यानोबा नाही...

-- संतोष डुकरे, १३ आॅक्टोबर १४, संध्याकाळी ७, इंद्रायणी काठी